Ewolucja religii #2 – Szamanizm

Poważny dylemat, bo mam do wyboru – albo rozwijać detalicznie koncepcje animistyczne (których jest trochę), albo iść w kolejny, odcinający się nieco nurt religijny. I decyzja jest ujawnione w tytule – idę w kolejny, a na detaliczne poziomy będziemy schodzić sukcesywnie, jak ogarniemy ogólne pojęcia. To jazda!

Ramy czasoprzestrzenne

Pierwotnie praktykowany przez ludy tureckie i mongolskie. Nie znamy dokładnie, kiedy szamanizm, jako system wierzeń został zaadoptowany czy stworzony, natomiast możemy mniej więcej pokazać jego stabilizację, która prawdopodobnie wiązała się ze stabilizacją tych dwóch ludów, które były związane z szamanizmem. Mongołowie są wspominani (jako nomadyczni Donghu) w starochińskich kronikach – „Yi Zhou Shu” i Księdze Gór i Morza, które datowane są na dynastię Shang (1600-1046 p.n.e.). Turcy, jako autonomiczny lud pojawiają się w szóstym wieku przed naszą erą na obszarze centralnej Azji i Syberii. Więc możemy bezpiecznie założyć, że te daty, to pierwsze oznaki szamanizmu, jako religii związanej bezpośrednio geograficznie i historycznie.

Definicje

Słowo szaman prawdopodobnie wywodzi się od słowa „šamán” z języka ewenkijskiego (lud Ewenków, wschodnia Syberia) i prawdopodobnie wywodzi się od rdzenia „ša”, czyli „wiedzieć”. Wywodzi się również, że tunguskie słowo pochodzi od starszego, sanskryckiego „śramaṇa”, które oznacza „poszukującego, który żyje w ascezie”. Opinie są podzielone i nie są wolne od krytyki. Na potrzeby tego tekstu jednak to nam wystarczy.

W zachodniej antropologii szamanizm pojawia się po zdobyciu przez Rosję Chanatu Kazańskiego w 1552 roku. Szamanizm jest pojęciem bardzo pojemnym i przez wiele lat, do dziś trwają dyskusję czy możliwe jest dokładne sprecyzowanie, czym ów jest. Pierwsza, najmniej ryzykowna definicja brzmi – technika religijnej ekstazy. W historii antropologii pojawiają się jednak bardziej precyzyjne definicje opierające się na postaci, pozycji szamana, jako centralnej postaci tych wierzeń. Zatem szaman, to, „ktoś, kto kontaktuje się z duchami w odmiennych stanach świadomości”, Druga definicja mówi o tym, ze kontaktuje się w imieniu innych ludzi, wiernych. Kolejna dodaje, ze do osiągnięcia tego stanu wymagana jest praktyka konkretnej techniki, której nie używają medium, znachorzy, prorocy. Jednak nie jest sprecyzowane, o jakich technikach jest mowa. Czwarta definicja odnosi się bezpośrednio do tradycji ludów tureckich i syberyjskich i mówi, że szaman to po prostu kapłan.

Założenia

Główne cechy szamanizmu, zebrał Mircea Eliade w 1972 roku:

• Duchy istnieją i odgrywają ważną rolę w życiu jednostek i społeczności.
• Szaman może kontaktować się ze światem duchów.
• Duchy mogą być przychylne lub nieprzychylne.
• Szaman może wyleczyć choroby spowodowane przez nieprzychylne duchy.
• Szaman może wprowadzić się w trans, by osiągnąć ekstazę wizjonerską i wyruszyć w podróż duchową.
• Duch szaman może opuścić jego ciało i odwiedzić świat nadprzyrodzony w celu uzyskania odpowiedzi na postawione pytania.
• Szaman przywołuje obrazy zwierząt, jako przewodników duchowych, omenów i posłańców wiadomości.
• Szaman potrafi przepowiadać różnymi sposobami przyszłość (kości, runy).

Szamanizm opiera się na założeniu, że świat widzialny jest przesycony niewidzialnymi siłami duchów, które wpływają na życie ludzi. O ile przyczyny chorób leżą w świecie duchowym, zainspirowane nieprzychylnymi duchami, zarówno duchowe jak i fizyczne metody są używane do leczenia. Często szamani mają rozległą wiedzę odnośnie działania roślin, ziół, które uzyskują po ich spożyciu, a wcześniej, po uzyskaniu zgody na to użycie od duchów patronów danej rośliny. Szamani narażają się w swojej praktyce na ogromne ryzyka – ze strony świata duchowego, wrogich szamanów lub kroków podejmowanych by wykrzywić świadomość szamana. Szamańskie rośliny i materiały mogą być toksyczne i grożą śmiercią, gdy są niewłaściwie używane.

Obecnie mamy do czynienia z neoszamanizmem, który wraz z ezoteryką i okultyzmem, jest praktykowany, jako syntetyczna forma ekspresji czy też zespół wierzeń. Korzystają z szamańskich praktyk wchodzenia w trans, zażywania substancji psychoaktywnych, czy też tworzone są nowe techniki praktyk szamańskich. W Europie szamanizm odradza się w formach sprzeciwu wobec supresji kościołów chrześcijańskich, które zniszczyły te kultury.

Polecam zagłębienie się w ogromna ilość artykułów na ten temat w sieci. Jest to dość ciekawy nurt, który ma obecnie swój renesans i z niedużym ryzykiem, możemy też założyć, że kultura techno opiera się w znakomitej większości na praktykach i technikach szamańskich. Czerpie z nich pełnymi garściami J

Do następnego razu!